In eder taol of dialek zien de spraokklaanke geboonde door regels wat betröf de plaots in e woord boe ze kinne veurkoume. De som vaan alle plaotse in e woord boe ’ne spraokklaank kin weure gebruuk weurt de ‘distributie’ vaan dee klaank geneump. Um e veurbeeld te geve: de p kin, in ’t Mestreechs en in ’t Nederlands, aon ’t begin en aon ’t ind vaan e woord veurkoume, beveurbeeld in pan en kop. De h kump evels allein aon ’t begin veur, noets aon ’t ind. De distributie vaan de p en de h is dus neet ’tzelfde.
’t Mestreechs heet ouch regels die bepaole mèt wat veur klaanke ’ne spraokklaank combinaties kin vörme en in welke posities in e woord die combinaties meugelek zien. Zoe is de combinatie spr- wel meugelek aon ’t begin vaan e woord (beveurbeeld in spreke), meh neet aon ’t ind.
Umtot ’t neet te doen is um de distributie vaan alle spraokklaanke vaan ’t Mestreechs hei te illustrere, mote v’r us beperke tot e paar veurbeelde, iers vaan klinkers, daonao vaan medeklinkers.
E good veurbeeld vaan ’t beperk veurkoume vaan ’ne klinker is de schwa-klinker (de klinker vaan de), dee, zoewel in ’t Nederlands es in ’t Mestreechs, allein kin weure gebruuk in lèttergrepe die geine klemtoen höbbe, wie in belaove, Slevrouweplein en vreigele.
Meh aander klinkers höbben ouch hun eige distributie. Vaan de èlf korte klinkers kinne, beveurbeeld, mer drei klinkers veurkoume aon ’t ind vaan e Mestreechs woord, naomelek ie (beveurbeeld in twie), u (beveurbeeld in pu) en oe (beveurbeeld in boe). De euverege ach korte klinkers kinne neet aon ’t ind vaan e woord stoon, meh mote altied weure gevolg door ’ne medeklinker.
Dat verklaort boerum hin, bèd, kop en póp Mestreechse wäörd zien, meh hi, bè, ko en pó neet. Op dee regel bestoon e paar oetzunderinge, beveurbeeld bah, deh en jóh (‘ja?’), die wél op ’ne korte klinker oetgoon.
’ne Belangrieke regel dee ’t Nederlands en ’t Mestreechs gemein höbbe kin es volg weure gedefinieerd:
‘De stumhöbbende medeklinkers b, d, g, v en z koume neet veur aon ’t ind vaan e woord.’
V’r mote hei good oondersjeid make tösse spelling en oetspraok. In de spelling vinde v’r wél b en d (beveurbeeld in heb / höb en bed / bèd), meh de lètter b weurt oetgesproke es p en de lètter d es t.
’t Mestreechs heet veur medeklinkers evels ouch z’n eige distributieregels. Es v’r, beveurbeeld, loere nao de vraog welke combinaties vaan drei medeklinkers meugelek zien aon ’t begin vaan wäörd, daan zien v’r tot ’t Nederlands ’rs vijf heet, meh tot ’t Mestreechs ein combinatie daovaan neet touwliet, naomelek schr- (sjrieve heet in de oetspraok mer twie medeklinkers aon ’t begin):
Nederlands Mestreechs
schr- schrijven -
scr- scriptie scriptie
spl- splijten splieten
spr- spraak spraok
str- straat straot
Nog dudeleker zien de versjèlle tösse ’t Nederlands en ’t Mestreechs wat de combinaties betröf vaan twie medeklinkers aon ’t ind vaan e woord. Oet de volgende lies (die euveregens neet alle meugelekhede gief) bliek tot ’t Mestreechs op zeve punte aofwiek vaan ’t Nederlands. De striepkes geve aon tot de betreffende combinatie in ’t Mestreechs neet meugelek is.
Nederlands Mestreechs
-cht echt -
-chs (goed)lachs (diech) lachs
-ft kaft -
-fs liefs leefs
-gt vraagt -
-kt ruikt -
-ks heks heks
-mt komt -
-pt roept -
-ps loops luips
-sp wesp wèsp
-st biest -
-ts muts möts
|
Trefwäörd 24028 |
Rijmwäörd 67312 |
Spreekwäörd 1628 |