Oonder elisie verstoon v’r ’t weglaote vaan spraokklaanke. Dat is ’n hiel bekind versjijnsel in ’t Mestreechs. De volgende gevalle kinne weure oondersjeie:
In ’t Mestreechs kin ’n t veurkoume aon ’t begin vaan e woord (tien), in ’t midde (betaole) en aon ’t ind (oet). D’n t-klaank weurt in ’t Mestreechs evels altied weggelaote in de volgende klaankcombinaties aon ’t ind vaan wäörd (boe ’t Nederlands wél ’n t heet):
Nederlands Mestreechs
-cht > -ch Maastricht Mestreech
-ft > -f blaft blaf
-gt > -g vraagt vreug
-kt > -k dialect dialek
-pt > -p loopt löp
-st > -s feest fies
s Mestreechtenere Nederlands spreke, passe ze deze regel ouch dèks touw en laote ze de t weg:
In Maastrich is ’t elke nach fees en krijg je nooit rus - In Maastricht is het elke nacht feest en krijg je nooit rust
Mèrk op tot die t ouch neet weurt oetgesproke in samegestèlde wäörd: lochpiep - luchtpijp, inkpot - inktpot, dialekspreker - dialectspreker, röspunt - rustpunt
V’r hure die t wél weer in ’t miervoud vaan zelfstandege naomwäörd en in de verboge vörm vaan bijvoogleke naomwäörd en werkwäörd:
nach - nachte (‘nachten’)
zach - zachter (‘zachter’)
fies - fieste (‘feesten’)
(heer) brach - (zie) brachte (‘zij brachten’)
In ’t Nederlands kin de slot -n in hiel väöl wäörd al of neet weure oetgesproke, meh ze weurt altied gesjreve. In de Mestreechse vertaolinge vaan die wäörd weurt de slot -n neet oetgesproke (en ouch neet gesjreve). De regel in ’t Mestreechs is:
‘Oonbeklemtoende lèttergrepe mèt de schwa-klinker aon ’t ind vaan wäörd kinne neet oetgoon op -n’.
Veurbeelde:
horen - hure
open - ope
straten - straote
zeven - zeve
V’r goon hei devaan oet tot de veurbeelde op ziech gebruuk weure (dus neet door aander wäörd weure gevolg). Is dat wél ’t geval, daan geit bovestaonde regel neet mie op en kinne v’r ’n tösse-n oetspreke (en sjrieve). Vergeliek, beveurbeeld:
Wat daot g’r hei? -V’r wachte / V’r wachten op de bös
In de volgende combinaties heet ’t Nederlands, in ’t midde of aon ’t ind vaan wäörd, ’n d of ’n t. In ’t Mestreechs vèlt dee klaank dèks weg. Veurbeelde:
-ld > -l gelden - gelle melden - melle
gulden - gölle schelden - sjelle
-nd > -n banden - ben schande - sjan
handen - han tanden - tan
landen - len vrienden - vrun
monden - mun zonden - zun
De d weurt ouch neet oetgesproke in sommege werkwoordsvörm:
aanranden - aonranne
branden - branne
ik vind - iech vin
ik bind - iech bin
-rd > -r aardappel - eerappel
vermoorden - vermaore
aardbei - eerbeis
ik word - iech weur
De volgende wäörd höbben ouch gein d in ’t Mestreechs:
advocaat - avvekaot
zadel - zaol
brandnetel - brannietel
zijde - zij
hemd - humme
vademen - veme
Dees medeklinkers weure in sommege Mestreechse wäörd neet oetgesproke.
Veurbeelde:
f: biefstuk - bösstök
stijfsel - stij(f)sel
herfst - hers
vergeefs - vergees
liefste - leeste
k: markt - merret
l: als - es
alsof - ezzof
alstublieft - ezzebleef
half - haaf
kalf - kaaf
n: eenmaal - eimaol
ergens - örges
gegevens - gegevens
hersens - herses
jongens - jonges
levend - leveteg
men - me
nergens - örges
ons - us
onze - euze
steenweg - steiweg
tekens - teikes
tenminste - teminste
vanmiddag - vemiddag
volgens - volges
vrouwmens - vroumes
r: daor - dao
eerder - ieder
eergisteren - iegistere
hier - hei
maar - meh
meer - mie
marsepein - massepein
wanneer - wienie
s: straks - strak
Sint Servaas - Sintervaos
t: alstublieft - ezzebleef
kaatsen - kaosele
koorts - koors
laatste - lèste
proficiat - perficia
rechts - rechs
w: kwaad - koed
kwalijk - koelek
kwajongen - koejong
kwartier - keteer
De schwa-klinker weurt in ’t Nederlands aon ’t ind vaan wäörd oetgesproke. Dat is dèks neet ’t geval in ’t Mestreechs. Vergeliek:
aarde - eerd
machine - mesjien
einde - ind
rancune - rangcuun
ellende - elend
reclame - reclaam
fanfare - famfaar
sonate - sónnaat
keuze - käös
surprise - surpries
limonade - limmenaad
tante - tant
methode - methood
tribune - tribuun
In väöl Mestreechse wäörd die in ’t Nederlands in ’t midde ’nen oonbeklemtoende klinker höbbe vèlt dee klinker weg. Veurbeelde:
apotheek - apthiek
korporaal - kepraol
barak - brak
konijn - knien
chocolade - sjóklaat
margarine - megrien
kapelaan - keplaon
origineel - orgineel
kapitein - kaptein
speculaas - spikklasie
kalebas - kalbas
|
Trefwäörd 24028 |
Rijmwäörd 67312 |
Spreekwäörd 1628 |